Świtezianka

Autor: Adam Mickiewicz Epoka: Romantyzm Gatunek: Ballada - gatunek synkretyczny: łączy cechy epiki (akcja i fabuła), liryki (liryczne opisy) i dramatu (dialogi).

Czas i miejsce akcji Czas akcji nie jest określony, co przypomina czas baśniowy. Wydarzenia, których jesteśmy świadkami, miały miejsce w bardzo odległej przeszłości. Określona jest jedynie pora doby - noc - oraz pora roku głównego wydarzenia, czyli koniec lata. Miejscem akcji jest jezioro Świteź i znajdujące się wokół niego: puszcza, błotniste łąki, modrzew, niebo i księżyc.

Narracja W "Świteziance" narracja przybiera formę trzecioosobową, gdzie narrator pełni rolę obserwatora zdarzeń, nie jest wszechwiedzący, do czego się sam przyznaje mówiąc, że nie wie kim jest tajemnicza dziewczyna. Jest komentatorem rozgrywających się wydarzeń, mówi, jakby się działy one współcześnie.

Geneza "Świtezianka" to jedna z najbardziej znanych polskich ballad romantycznych, a jej geneza jest związana z wieloma czynnikami. Adam Mickiewicz napisał ten utwór w 1821 lub 1822 roku, prawdopodobnie po wizycie w posiadłości Michała Wereszczaka nad jeziorem Świteź, gdzie krążyło wiele tajemniczych legend i opowieści. Mickiewicz miał również duże doświadczenie w dziedzinie folkloru i baśni, zaczerpnięte z ludowych podań i opowieści, co przyczyniło się do stworzenia wizyjnego i tajemniczego świata, który jest centralnym elementem ballady.

Bohaterowie Świtezianka - występuje w dwóch postaciach - najpierw jako dziewczyna urokliwa i dobra, zakochana w młodzieńcu, lecz równocześnie nieufna wobec mężczyzn. Wymaga przysięgi miłości, nie wierzy ukochanemu, wydaje jej się, że może zostać zdradzona. W drugiej części utworu ukazuje się jako nimfa, kusi młodego strzelca do zdrady, ponieważ wie, że ten nie oprze się jej czarom. Kusi go tak długo, aż bohater ulega. Świtezianka nie okazuje litości, nie zamierza mu przebaczyć. Upiera się, by za wszelką cenę ukarać go za brak woli i niestałość. Dusza Strzelca zostaje skazana na tysiącletnią męczarnię przy modrzewiu, który był świadkiem ich przysięgi. Strzelec - poznaje tajemniczą dziewczynę przy jeziorze, która pojawia się tylko nocą i zakochuje w niej. Pragnie, by została z nim i zamieszkała w jego chacie. Strzelec jest podatny na kobiece wdzięki, i niestały w uczuciach. Jednak wobec dziewczyny młodzieniec składa przysięgę wierności wierząc, że jej dotrzyma. Kuszony przez nimfę traci nad sobą kontrolę, całkowicie ulega jej urokowi i wdziękowi, próbuje się opierać. Czary wodnej zjawy okazują się jednak silniejsze od jego woli, za co płaci ogromną cenę.

Streszczenie Nad brzegiem jeziora Świteź co noc chłopak (strzelec) spotyka się z tajemniczą dziewczyną. Młody mężczyzna chce zatrzymać ją przy sobie i proponuje jej życie w swojej chacie, jednak dziewczyna nie chce zdecydować się na stałe mieszkanie u niego, tłumacząc, że nie ufa mężczyznom. Chłopak składa przysięgę, ale dziewczyna znika - jak co noc. Wtedy nad taflą wody pojawia się zjawa w postaci pięknej wodnej dziewczyny. Nimfa zaczyna kusić strzelca, namawiając go do niewierności. Chłopak podchodzi do niej i jest już w zasięgu jej ręki. Wtedy w zjawie zauważa swoją dziewczynę z lasu, tą samą, z którą rozstał się kilka chwil wcześniej. Zgodnie z jej wyrokiem za niewierność, chłopak ma zniknąć pod wodą, a jego dusza będzie płonąć i cierpieć przez tysiąc lat pod modrzewiem. Od tej pory duchy chłopaka i dziewczyny snują się pod drzewem, które było świadkiem wszystkich spotkań oraz przysięg.

Plan wydarzeń 1. Spotkania strzelca i tajemniczej dziewczyny pod modrzewiem nad brzegiem jeziora Świtezi. 2. Strzelec próbuje poznać dziewczynę bliżej, ale bezskutecznie. Ona nie zdradza mu nic o swoich rodzicach, pochodzeniu ani miejscu zamieszkania. 3. Strzelec proponuje dziewczynie wspólne życie. 4. Dziewczyna ma wątpliwości, ale strzelec przysięga jej miłość i wierność. 5. Strzelec zostaje ostrzeżony przez dziewczynę przed skutkami złamania przysięgi. 6. Zniknięcie dziewczyny. 7. Strzelec postanawia wrócić drogą wzdłuż brzegu jeziora. 8. Pojawienie się zjawy. 9. Strzelec zostaje kuszony przez zjawę. 10. Złamanie przysięgi i pójście strzelca za zjawą 11. Zdanie sobie sprawy przez strzelca, że zjawą jest tajemnicza dziewczyna. 12. Przez złamanie przysięgi strzelec z dziewczyną giną wchłonięci przez jezioro. 13. Pojawienie się duchów strzelca i Świtezianki nad brzegiem jeziora pod modrzewiem.

Motywy literackie: miłość między bohaterami, śmierć kochanka, wina i kara, natura