Księga Koheleta (Biblia)

Księga Koheleta jest jedną z ksiąg Starego Testamentu w Biblii. Zawiera ona unikalną perspektywę na życie, mądrość oraz przemijanie. Autorstwo Księgi Koheleta przypisuje się królowi Salomonowi, choć istnieje wiele debat na ten temat. Niezależnie od autora, treść tej księgi oferuje głębokie refleksje na temat ludzkiego istnienia i duchowej egzystencji.

Treść Księgi Koheleta

Tekst (fragmenty)

1 Słowa Koheleta, syna Dawida, króla w Jeruzalem.2 Marność nad marnościami, powiada Kohelet, marność nad marnościami – wszystko jest marnością.

Nic nowego pod słońcem

3 Cóż przyjdzie człowiekowi z całego trudu,jaki zadaje sobie pod słońcem?4 Pokolenie przychodzi i pokolenie odchodzi,a ziemia trwa po wszystkie czasy.5 Słońce wschodzi i zachodzi,i na miejsce swoje śpieszy z powrotem,i znowu tam wschodzi.6 Ku południowi ciągnąci ku północy zawracając,kolistą drogą wieje wiatri znowu wraca na drogę swojego krążenia.7 Wszystkie rzeki płyną do morza,a morze wcale nie wzbiera;do miejsca, do którego rzeki płyną,zdążają one bezustannie.8 Każde mówienie jest wysiłkiem:nie zdoła człowiek wyrazić [wszystkiego] słowami.Nie nasyci się oko patrzeniemani ucho napełni słuchaniem.9 To, co było, jest tym, co będzie,a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie,więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem.10 Jeśli jest coś, o czym by się rzekło:«Patrz, to coś nowego» –to przecież istniało to już w czasach,które były przed nami.11 Nie ma pamięci o tych, co żyli dawniej,ani też o tych, co będą kiedyś żyli,nie pozostanie wspomnienie u tych, co będą potem.

Marność mądrości

12 Ja, Kohelet, byłem królem nad Izraelem w Jeruzalem.13 I skierowałem umysł swój ku temu,by zastanawiać się i badać,ile mądrości jest we wszystkim,co dzieje się pod niebem.To przykre zajęcie dał Bógsynom ludzkim, by się nim trudzili.14 Widziałem wszelkie sprawy, jakie się dzieją pod słońcem.A oto: wszystko to marność i pogoń za wiatrem.15 To, co krzywe, nie da się wyprostować,a czego nie ma, tego nie można liczyć.16 Tak powiedziałem sobie w sercu:Oto nagromadziłem i przysporzyłem mądrości więcejniż wszyscy, co władali przede mną nad Jeruzalem,a serce me doświadczyło wiele mądrości i wiedzy.17 I postanowiłem poznaćmądrość i wiedzę, szaleństwo i głupotę.Poznałem, że również i to jest pogonią za wiatrem,18 bo w wielkiej mądrości – wiele utrapienia,a kto pomnaża wiedzę – pomnaża cierpienie.

[...]

Wszystko zależne jest od czasu, a ostatecznie od Boga

1 Wszystko ma swój czas,i jest wyznaczona godzinana wszystkie sprawy pod niebem:2 Jest czas rodzenia i czas umierania,czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono,3 czas zabijania i czas leczenia,czas burzenia i czas budowania,4 czas płaczu i czas śmiechu,czas zawodzenia i czas pląsów,5 czas rzucania kamieni i czas ich zbierania,czas pieszczot cielesnych i czas wstrzymywania się od nich,6 czas szukania i czas tracenia,czas zachowania i czas wyrzucania,7 czas rozdzierania i czas zszywania,czas milczenia i czas mówienia,8 czas miłowania i czas nienawiści,czas wojny i czas pokoju.9 Cóż przyjdzie pracującemuz trudu, jaki sobie zadaje?10 Przyjrzałem się pracy, jaką Bóg obarczył ludzi,by się nią trudzili.11 Uczynił wszystko pięknie w swoim czasie,dał im nawet wyobrażenie o dziejach świata,tak jednak, że nie pojmie człowiek dzieł,jakich Bóg dokonuje od początku aż do końca.12 Poznałem, że dla niego nic lepszego,niż cieszyć się i o to dbać,by szczęścia zaznać w swym życiu.13 Bo też, że człowiek je i pije,i cieszy się szczęściem przy całym swym trudzie –to wszystko dar Boży.14 Poznałem, że wszystko, co czyni Bóg,na wieki będzie trwało,nie można do tego nic dodaćani od tego czegoś odjąć.A Bóg tak działa, by się Go [ludzie] bali.15 To, co jest, już było,a to, co ma być kiedyś, już jest;Bóg przywraca to, co przeminęło.16 I dalej widziałem pod słońcem:w miejscu sądu – niegodziwość,w miejscu sprawiedliwości – nieprawość.17 Powiedziałem sobie:Zarówno sprawiedliwego, jak i bezbożnegobędzie sądził Bóg;na każdą bowiem sprawę i na każdy czynjest czas wyznaczony.

[...]

Zależność człowieka od Boga w używaniu dóbr doczesnych

1 Istnieje niedola, którą widziałem pod słońcem,a która bardzo ciąży człowiekowi:2 Użyczył Bóg komuś bogactwa i skarbów, i sławy –tak że nie zbraknie mu niczego,czego tylko zapragnie –a tego używać Bóg mu nie pozwala,lecz obcy człowiek tego używa:to marność i przykre cierpienie.3 Gdyby ktoś zrodził nawet stu synówi żył wiele lat,i dni jego lat się pomnożyły,lecz dusza jego nie nasyciła się dobremi nawet pogrzebu by nie miał –powiadam: Szczęśliwszy od niego nieżywy płód,4 bo przyszedł jako nicośći odchodzi w mroku,a imię jego mrokiem zakryte;5 i nawet słońca nie widział,i nic nie wie;on większy ma spokój niż tamten.6 Tamten zaś gdyby nawet tysiące lat przeżył,a w ogóle szczęścia nie zaznał –czyż nie zdąża z wszystkimi na jedno miejsce?7 Wszelka praca człowieka – dla jego ust,a jednak jego pragnienie – nie zaspokojone.8 Bo czym góruje mędrzec nad głupcem?Czym biedny, co wie, jak radzić sobie w życiu?9 Lepsze jest to, na co oczy patrzą,niż niespokojne pragnienie.To również jest marność i pogoń za wiatrem.10 To, co jest, zostało już dawno nazwane,i postanowiono, czym ma być człowiek:toteż nie może on z Tym się prawować,który mocniejszy jest od niego.11 Bo im więcej przy tym słów, tym większa marność:co człowiekowi z tego przyjdzie?12 A któż to wie, co w życiu dobre dla człowieka,według liczby marnych dni jego życia,które jakby cień przemijają?Bo kto oznajmi człowiekowi,co po nim będzie pod słońcem?

[...]

Korzyści, jakie przynosi mądrość w życiu prywatnym

1 Wyrzuć swój chleb na powierzchnię wód,po wielu bowiem dniach go odnajdziesz.2 Rozdaj część między siedmiu czy nawet ośmiu,bo nie wiesz, co może się złego przydarzyć na ziemi.3 Gdy chmury napełnią się deszczem,wylewają go na ziemię.A jeśli drzewo upadnie –na południe czy też na północ –na miejscu, gdzie upadnie, tam leży.4 Kto baczy na wiatr, nie będzie siał,a kto na chmury patrzy, nie będzie zbierał.5 Jak nie wiesz, którą drogą duch wstępuje w kości,co są w łonie brzemiennej,tak też nie możesz poznać działania Boga,który sprawia wszystko.6 Rano siej swoje ziarnoi do wieczora nie pozwól spocząć swej ręce,bo nie wiesz, czy wzejdzie jedno czy drugie,czy też są jednakowo dobre.7 Przyjemne jest światłoi miło oczom widzieć słońce.8 Tak więc jeżeli człowiek wiele lat żyje,ze wszystkich niech się cieszyi niech pomni na dni ciemności,bo będzie ich wiele.Wszystko, co ma nastąpić, to marność.

Cieszyć się trzeba z życia w młodości

9 Ciesz się, młodzieńcze, w młodości swojej,a serce twoje niech się rozwesela za dni młodości twojej.I chodź drogami serca swegoi za tym, co oczy twe pociąga;lecz wiedz, że z tego wszystkiegobędzie cię sądził Bóg!10 Usuń przygnębienie ze swego sercai oddal ból od twego ciała,bo młodość jak zorza poranna szybko przemija.

1 Pomnij jednak na Stwórcę swego

w dniach swej młodości,

zanim jeszcze nadejdą dni niedoli

i przyjdą lata, o których powiesz:

«Nie mam w nich upodobania»;

2 zanim zaćmi się słońce i światło,

i księżyc, i gwiazdy,

i chmury powrócą po deszczu;

3 w czasie, gdy trząść się będą stróże domu

i uginać się będą silni mężowie,

i będą ustawały [kobiety] mielące, bo ich ubędzie,

i zaćmią się patrzące w oknach;

4 i zamkną się drzwi na ulicę,

podczas gdy łoskot młyna przycichnie

i podniesie się do głosu ptaka,

i wszystkie śpiewy przymilkną;

5 odczuwać się nawet będzie lęk przed wyżyną

i strach na drodze;

i drzewo migdałowe zakwitnie,

i ociężała stanie się szarańcza,

i pękać będą kapary;

bo człowiek zdążać będzie do swego wiecznego domu

i kręcić się już będą po ulicy płaczki;

6 zanim się przerwie srebrny sznur

i stłucze się czara złota,

i dzban się rozbije u źródła,

i w studnię kołowrót złamany wpadnie;

7 i wróci się proch do ziemi, tak jak nią był,

a duch powróci do Boga, który go dał.

8 Marność nad marnościami – powiada Kohelet –

wszystko jest marnością.

[...]

Księga Koheleta jest zapisem myśli i refleksji mędrcy, który nazywa siebie "Koheletem" (czyli Kaznodzieją lub Nauczycielem). Głównym wątkiem księgi jest próba zrozumienia sensu ludzkiego życia i ludzkiego wysiłku w obliczu przemijania i niepewności. Kohelet dzieli się swoimi obserwacjami na temat ludzkiego losu, pracy, bogactwa, mądrości i przyjemności.

Jednym z charakterystycznych motywów w Księdze Koheleta jest powtarzające się zdanie "Marność nad marnościami, wszystko jest marność" lub "Marność marności, całość jest marnośćią". To wyrażenie odnosi się do ulotności i nietrwałości życia ludzkiego.

Warto sobie zadać pytanie: Czym jest marność? W kontekście tej księgi "marność" odnosi się do próżności, bezsensowności i nietrwałości wszystkich doczesnych rzeczy. Kohelet podkreśla, że dążenie do bogactwa, sławy czy przyjemności, które nie prowadzi do duchowego spełnienia czy życia zgodnego z Bożymi przykazaniami, jest próżne i pozbawione sensu. Marność jest więc centralnym tematem, który zachęca czytelnika do refleksji nad sensem życia i przemijalnością doczesnych dóbr.

Filozoficzne i religijne pytania w Księdze Koheleta

Lektura tej jednej z Ksiąg Starego Testamentu stawia wiele ważnych pytań i podnosi filozoficzne oraz religijne dylematy, takie jak:

• Czym jest sens życia? - Kohelet pyta, jaki jest sens trudu i pracy, jeśli wszystko kończy się w śmierci. Eksploruje kwestie sensu i celu naszego istnienia.

• Czy ludzkie wysiłki mają znaczenie? - Autor zastanawia się, czy wszelkie starania człowieka mają trwałą wartość, biorąc pod uwagę ulotność życia.

• Jakie jest znaczenie mądrości? - Księga Kaheleta przyznaje mądrości pewne znaczenie, ale jednocześnie podkreśla jej ograniczenia w rozumieniu głębszych tajemnic życia.

• Jaka jest rola Boga w życiu człowieka? - Mimo swoich wątpliwości, Kohelet podkreśla, że Bóg jest istotny w ludzkim życiu i że ludzie powinni Mu oddać cześć.

Kontekst historyczny i literacki

Księga Koheleta jest częścią Starego Testamentu, ale jej dokładne datowanie jest kwestią dyskusyjną. Została napisana prawdopodobnie w okresie perskim, między VI a IV wiekiem przed Chrystusem. Jest to ważne, aby zrozumieć, że życie Izraelitów w tym czasie było uwarunkowane przez różne wpływy kulturowe i polityczne, co miało wpływ na treść księgi.

Znaczenie Księgi Koheleta

Księga Koheleta ma duże znaczenie zarówno w kontekście religijnym, jak i filozoficznym:

• Religijne znaczenie - Mimo swojego pesymizmu i kwestionowania sensu życia, Księga Koheleta podkreśla istotność wiary i oddawania czci Bogu.

• Filozoficzne znaczenie - Tekst jest bogatym źródłem filozoficznych rozważań na temat sensu życia, ludzkiego wysiłku i roli mądrości.

• Literackie znaczenie - Księga ta jest jednym z najbardziej niezwykłych dzieł literatury biblijnej ze względu na swoją refleksyjność i ton.

Główne tematy

• Przemijalność życia - Jednym z głównych tematów Księgi Koheleta jest przemijalność wszystkich rzeczy ziemskich. Autor podkreśla, że wszystko, co istnieje, ma swój czas, a ludzie często angażują się w bezsensowną gonitwę za rzeczami materialnymi.

• Mądrość i ograniczenia ludzkiej wiedzy - Kohelet podważa znaczenie mądrości ludzkiej i zauważa, że nawet najmądrzejsi ludzie nie są w stanie poznać wszystkiego. Przyznaje, że mądrość ma swoje ograniczenia, a życie często jest pełne niewiadomych.

• Sprawiedliwość i niesprawiedliwość - Autor podnosi problem niesprawiedliwości w świecie. Często doświadczamy niesprawiedliwości, a sprawiedliwość nie zawsze zostaje przywrócona.

• Pustka i próżność - Pojęcie "pustka" jest często używane w Księdze Koheleta, by opisać puste i bezsensowne poszukiwania ludzi. Autor twierdzi, że dążenie do bogactwa, sławy czy przyjemności jest próżne, jeśli nie prowadzi do duchowego spełnienia.

• Bojaźń Boża - Mimo pesymistycznego tonu księgi, Kohelet podkreśla znaczenie bojaźni Bożej i życia zgodnego z Bożymi przykazaniami. To jedyny sposób na znalezienie sensu w życiu.

Przesłanie

• Lektura ta zachęca do refleksji nad sensem życia i przemijalnością rzeczy doczesnych.

• Mądrość ludzka ma swoje ograniczenia, a prawdziwą mądrością jest bojaźń Boża.

• Dążenie do materialnych dóbr może prowadzić do pustki i rozczarowania, jeśli nie towarzyszy mu duchowe zrozumienie.

Księga Koheleta pozostaje nadal aktualna w dzisiejszym świecie, gdzie wiele osób zmaga się z pytaniem o sens życia i przemijalność. Pomaga nam zrozumieć, że dążenie do materialnego sukcesu nie zawsze prowadzi do spełnienia, a prawdziwą wartość ma życie zgodne z wartościami duchowymi i etycznymi. Oferuje nam mądrość i perspektywę na życie, która może pomóc w znalezieniu równowagi między doczesnymi aspiracjami a duchowym spełnieniem.

Fragmenty biblii zostały zapożyczone ze strony www.biblijni.pl