Średniowiecze

Średniowiecze jest określane jako okres od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku, do upadku Konstantynopola w 1453 roku. To był czas, gdy Europa doświadczała głębokich przemian społecznych, kulturowych i ekonomicznych.

Uniwersalizm i Teocentryzm

Uniwersalizm w średniowieczu oznaczał jednolity sposób pojmowania świata i człowieka, oparty na światopoglądzie teocentrycznym, czyli umiejscawianiu Boga w centrum zainteresowania człowieka. To podejście miało ogromny wpływ na różne dziedziny życia w tamtym okresie, takie jak:

Muzyka

W średniowieczu muzyka była głównie kościelna, pełniąca funkcję chóralną i służąca chwale Bogu. Charakteryzowała się prostotą i mistycyzmem, odzwierciedlając teocentryczne podejście. Popularne były chorały gregoriańskie, które były śpiewane podczas liturgii.

Malarstwo

Malarstwo tego okresu skupiało się głównie na tematach religijnych. Obrazy były często pozbawione perspektywy, a postacie przedstawiane były symbolicznie, podkreślając duchową wartość. Charakterystycznym elementem były złote tła, symbolizujące niebiańską przestrzeń.

Rzeźbiarstwo

Rzeźby w średniowieczu często miały charakter pobożny, związany z kultem religijnym. Motywy pietyczne (pieta) dominowały, a rzeźby zdobiły przede wszystkim kościoły i katedry, pełniąc funkcję edukacyjną i duchową.

Pieta to przedstawienie Matki Bożej trzymającej na kolanach ciało Jezusa po zdjęciu z krzyża. Nazwa oznacza "litość" lub "miłosierdzie".

Literatura

Literatura tego okresu była głównie tworzona w języku łacińskim i często była anonimowa. Dominowały teksty religijne, teologiczne oraz dzieła, które miały na celu moralne kształcenie czytelników. Rękopisy były drogocennymi dziełami, często ilustrowanymi przez mnichów.

Architektura

Architektura romańska i gotycka były charakterystyczne dla średniowiecza. Style te rozwijały się głównie w budownictwie sakralnym.

Teatr

Teatr średniowieczny rozwijał się w Europie od X do XVI wieku. Początkowo był ściśle związany z liturgią Kościoła katolickiego i skupiał się na tematach religijnych. Z czasem zaczął obejmować również świeckie treści moralne i dydaktyczne, stając się ważnym elementem życia społecznego.

Rodzaje przedstawień:

• Dramaty literackie: Wywodziły się z antyku i początkowo były wystawiane w szkołach łacińskich. Ich tematyka była różnorodna, od zabawnych fars po poważne tragedie.

• Misteria: Te monumentalne przedstawienia ukazywały najważniejsze wydarzenia z Biblii, takie jak stworzenie świata, narodziny Jezusa Chrystusa, jego męka i zmartwychwstanie. Misteria angażowały wielu aktorów i często odbywały się na ulicach miast lub na specjalnie skonstruowanych platformach.

• Mirakle: Skupiały się na życiu świętych i opisywały cuda, które za ich sprawą się dokonały. Miały charakter religijny i dydaktyczny, ukazując wzorce do naśladowania.

• Moralitety: Te alegoryczne utwory przedstawiały walkę dobra ze złem i ukazywały wartości moralne. Głównymi bohaterami byli personifikacje takich pojęć jak Cnota, Grzech, Śmierć czy Diabeł.

Filozofia

Filozofia w średniowieczu składała się z różnych nurtów, czyli sposobów myślenia, które miały duży wpływ na to, jak ludzie wtedy postrzegali świat. Do najważniejszych należały tomizm, augustynizm i scholastyka.

Tomizm, wywodzący się z myśli Tomasza z Akwinu, stawiał na harmonijne połączenie wiary i rozumu. Podkreślał rolę człowieka jako istoty rozumnej i zdolnej do poznania Boga zarówno poprzez wiarę, jak i dociekania intelektualne. Głosił, że człowiek jest na właściwym miejscu w hierarchii bytów wybieranej przez Boga.

Z kolei augustynizm, inspirowany dziełami św. Augustyna, skupiał się na teologii i wewnętrznej duchowości. Centralnym elementem tej filozofii było zagadnienie grzechu pierworodnego i łaski Bożej. Augustyn podkreślał znaczenie wolnej woli człowieka i jego dążenie do zbawienia. Poznanie Boga, według niego, miało odbywać się przede wszystkim poprzez introspekcję i mistyczne doświadczenie i że człowiek jest na granicy bytu między aniołami a zwierzętami.

Scholastyka natomiast stanowiła szeroki nurt łączący filozofię z teologią. Rozwijała się ona głównie w ramach uniwersytetów, gdzie uczeni prowadzili dysputy i analizowali teksty starożytnych filozofów. Scholastycy dążyli do uporządkowania, usystematyzowania i zrozumienia wiary, posługując się logiką i argumentacją.

Edukacja w średniowieczu

Edukacja w średniowieczu była zróżnicowana i dostępna dla niewielu. Podstawowym typem szkoły były szkoły parafialne, gdzie uczono podstaw czytania, pisania i liczenia. Kształcenie miało charakter religijny i opierało się na katechizmie. Nauczanie odbywało się w języku łacińskim, co utrudniało dostęp do edukacji dla osób nie znających tego języka, a metody nauczania były oparte na pamięciowym uczeniu się i recytowaniu tekstów.

Bardziej zaawansowaną edukację oferowały szkoły katedralne i kolegiackie. Dostępne były one dla chłopców zamożniejszych rodzin, a program nauczania obejmował gramatykę, retorykę, logikę, arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę. Te przedmioty znane były jako siedem sztuk wyzwolonych.

Uczelnie wyższe, czyli uniwersytety, zaczęły powstawać w XII wieku. Kształciły one przyszłych duchownych, prawników, medyków i filozofów. Nauka na uniwersytecie trwała wiele lat i była bardzo wymagająca.

Oprócz szkół formalnych istniała również edukacja nieformalna. Młodzi ludzie uczyli się rzemiosła u mistrzów, a dziewczęta poznawały obowiązki domowe od matek.