Podstawowe prawa dziedziczenia

Grzegorz Mendel był austriackim mnichem i jednym z pierwszych badaczy, którzy zajęli się zagadnieniem dziedziczenia. W swoich badaniach Mendel hodował i opisywał różne cechy roślin, takie jak kolor nasion, kształt i wielkość kwiatów oraz wielkość i kształt liści. Dzięki temu odkrył, że pewne cechy są przekazywane z pokolenia na pokolenie w określonych proporcjach. Z tego odkrycia wywodzi się jego teoria dziedziczenia, która wskazuje na istnienie podstawowych praw dziedziczenia.

Różne wersje genu

Gen to sekwencja DNA, która koduje informacje genetyczne potrzebne do produkcji białek i wielu innych ważnych czynników w organizmie. Geny mogą występować w różnych wersjach, zwanych allelami. Każdy z nas ma dwa allele dla każdego genu - jeden odziedziczony od matki, a drugi od ojca. Te dwa allele mogą być identyczne lub różnić się od siebie, co może wpływać na różne cechy i funkcje w organizmie. Na przykład, allel odpowiedzialny za kolor oczu może być brązowym lub niebieskim, co w połączeniu z allelem od drugiego rodzica może dać różne kombinacje koloru oczu u potomstwa. W ten sposób allele pozwalają na zróżnicowanie i indywidualizację cech genetycznych wśród jednostek w danej populacji.

Allele dominujące i recesywne

Allel dominujący to allel, który w przypadku występowania obok allelu recesywnego, zawsze jest widoczny w fenotypie, czyli w zewnętrznych cechach organizmu. Allel recesywny natomiast jest widoczny tylko wtedy, gdy występuje u osobnika dwie kopie tego samego allelu recesywnego - jedną odziedziczoną od matki, a drugą od ojca. Jeśli osobnik ma jedną kopię allelu dominującego i jedną kopię allelu recesywnego, to allel dominujący będzie widoczny w fenotypie, a allel recesywny nie będzie miał wpływu na wygląd zewnętrzny osobnika. Na przykład, jeśli allel odpowiedzialny za kolor oczu jest brązowym (dominujący) i niebieskim (recesywny), to osobnik posiadający jedną kopię brązowego allelu i jedną kopię niebieskiego allelu będzie miał brązowe oczy, ponieważ allel brązowy jest dominujący i będzie widoczny w fenotypie.

Heterozygoty i homozygoty

Heterozygota to osobnik, który posiada różne allele dla danego genu - jedną odziedziczoną od matki, a drugą od ojca. Jeśli chodzi o kolor oczu, na przykład, osobnik heterozygotyczny może mieć brązowe oko lub niebieskie, ponieważ posiada jedną kopię alelu brązowego i jedną kopię alelu niebieskiego.

Homozgota natomiast to osobnik, który posiada dwa identyczne allele dla danego genu - jedną odziedziczoną od matki, a drugą od ojca. Jeśli chodzi o kolor oczu, na przykład, osobnik homozygotyczny może mieć brązowe oczy, ponieważ posiada dwa identyczne allele brązowe.

Krzyżówki genetyczne

Krzyżówki genetyczne to zadania polegające na odgadnięciu relacji między cechami dziedziczonymi przez organizmy, na podstawie informacji zawartych w ich genach. Aby rozwiązywać krzyżówkę genetyczną, należy:

Zrozumieć zasady dziedziczenia cech, takie jak dominujące i recesywne geny oraz ich interakcje.
Przeczytać uważnie wszystkie informacje dostępne w krzyżówce, takie jak nazwy cech, ich geny oraz relacje między nimi.
Wpisać do krzyżówki wszystkie informacje, które udało się znaleźć, w odpowiednie pola.
Jeśli niektóre pola pozostają puste, można spróbować zastosować zasady dziedziczenia, aby je uzupełnić.
W razie wątpliwości można sprawdzić poprawność rozwiązania za pomocą dodatkowych informacji lub poprosić o pomoc osobę znającą się na genetyce.

Jak rozwiązać krzyżówkę genetyczną?

Przykładowe zadanie

Grzegorz Mendel przeprowadzał doświadczenia genetyczne na grochu. Skrzyżował roślinę o nasionach gładkich z rośliną o nasionach pomarszczonych. Gen A gładkich nasion jest dominujących, a gen a nasion pomarszczonych - recesywny. Korzystając z powyższych informacji przedstaw w postaci szachownicy genetycznej, w jaki sposób mogło odbywać się przekazywanie genów potomstwu i jakie nasiona powstały gdy rośliny macierzyste były homozygotami.