Organizm a środowisko

Wszystkie żywe organizmy są zależne od swojego środowiska i jego warunków, w których żyją. Jednocześnie, same wpływają na swoje środowisko, co prowadzi do złożonych interakcji i zależności między nimi.

Ekologia

Ekologia to nauka zajmująca się badaniem związków między organizmami a środowiskiem oraz badaniem wzajemnych interakcji między organizmami. Bada, jak organizmy wpływają na swoje otoczenie, a także jak środowisko wpływa na organizmy.

Nisza ekologiczna

Każdy organizm żyjący w przyrodzie zajmuje swoją niszę ekologiczną, czyli miejsce i rolę w ekosystemie, sposób, w jaki dany gatunek wykorzystuje zasoby środowiska i jakie pełni funkcje. Na niszę ekologiczną składają się między innymi:

warunki środowiska, w których żyje dany organizm
dostępność zasobów środowiska
powiązania organizmu z innymi organizmami

Siedlisko

W przyrodzie każdy gatunek ma swoje preferencje co do typu środowiska, w którym żyje. Siedlisko to przestrzeń, w której dany organizm żyje i spełnia swoje funkcje życiowe. Cechy siedliska, takie jak typ gleby, wilgotność, nasłonecznienie czy skład roślinności, decydują o tym, jakie gatunki będą tam żyć.

Siedlisko i nisza ekologiczna to dwa różne pojęcia, które często są mylone ze sobą. Siedlisko odnosi się do fizycznego miejsca, w którym organizm żyje i w którym spełnia swoje funkcje życiowe. Natomiast nisza ekologiczna to sposób, w jaki dany gatunek wykorzystuje zasoby środowiska. Warto zwrócić uwagę na to, że choć organizm żyje w określonym siedlisku, to jego nisza ekologiczna nie jest ściśle powiązana z danym miejscem, tylko z danym gatunkiem. W różnych siedliskach ten sam gatunek może pełnić różne funkcje ekologiczne, w zależności od dostępności zasobów i innych czynników.

Czynniki wpływające na organizmy

Organizmy żyjące w przyrodzie są nieustannie narażone na wpływ różnych czynników, które mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na ich życie i funkcjonowanie. Wyróżnia się dwa rodzaje czynników wpływających na organizmy: ożywione i nieożywione.

Czynniki ożywione to te, które pochodzą od innych organizmów, na przykład konkurencja o zasoby, drapieżnictwo, ale także wzajemna interakcja międzygatunkowa.

Czynniki nieożywione to te, które pochodzą z otoczenia, na przykład klimat, wilgotność, typ gleby, temperatura i dostępność składników odżywczych. Czynniki te mogą wpływać na wzrost, rozwój i rozprzestrzenianie się organizmów oraz na ekosystem jako całość.

Tolerancja ekologiczna

Tolerancja ekologiczna to pojęcie odnoszące się do zdolności organizmów do przystosowania się do zmieniających się warunków środowiskowych. Organizmy żyjące w przyrodzie muszą radzić sobie z różnymi czynnikami, takimi jak zmiany temperatury, poziomu wody czy dostępności zasobów. Tolerancja ekologiczna określa zakres tych czynników, w których dany organizm może żyć i funkcjonować. Jest ona różna dla różnych gatunków i może się zmieniać w zależności od warunków środowiskowych. Na przykład, organizmy żyjące w strefie przybrzeżnej muszą radzić sobie z dużymi zmianami poziomu wody, co wymaga od nich dużej tolerancji ekologicznej. Z drugiej strony, organizmy żyjące w stałych warunkach środowiskowych, takie jak organizmy naziemne, mogą mieć mniejszą tolerancję ekologiczną.

Skala porostowa

Porosty to nietypowe organizmy składające się z grzyba oraz glonu lub sinicy, które żyją w symbiozie. W środowisku naturalnym porosty występują w różnych miejscach, od mokrych lasów po suche pustynie, ale zawsze w warunkach, które umożliwiają im przetrwanie.

Skala porostowa to jedna z metod oceny stanu środowiska przyrodniczego, która opiera się na badaniu występowania i ilości porostów na powierzchni skał i drzew. Porosty są szczególnie wrażliwe na zmiany w środowisku, takie jak zanieczyszczenie powietrza, zmiany klimatu czy niszczenie siedlisk. Dlatego skala porostowa może służyć jako wskaźnik zmian w środowisku naturalnym. W zależności od warunków, w których rosną, tworzą różne strefy, które odpowiadają za różny skład gatunkowy porostów. Wyróżniamy siedem stref porostowych.

Organizmy wskaźnikowe

Organizmy wskaźnikowe, nazywane również organizmami bioindykacyjnymi, to organizmy, których obecność lub brak w danym środowisku może wskazywać na jego stan lub jakość. Organizmy te są szczególnie wrażliwe na pewne czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenia, co sprawia, że reagują na nie szybciej i w bardziej widoczny sposób niż inne organizmy, co oznacza, że bardzo wąski zakres tolerancji ekologicznej.

Przykładowo, w przypadku zanieczyszczenia wodnego, organizmami wskaźnikowymi mogą być pewne gatunki wodorostów, bezkręgowców, lub ryb. Jeśli ich obecność w wodzie zostanie stwierdzona, oznacza to, że woda jest zanieczyszczona. Z kolei brak tych organizmów, a obecność np. larw jętek w danym środowisku może wskazywać na jego dobry stan lub brak zanieczyszczeń.