Środowisko przyrodnicze Azji

Azja to największy kontynent na świecie. Kontynent ten stanowi prawie 30% powierzchni wszystkich lądów na naszej planecie. Żyje tam ponad 4,5 mld ludzi, co stanowi około 60% całej ludności Ziemi.

Ukształtowanie powierzchni

Azja, to kontynent wyżynno-górski - wyżyny zajmują około 75% jej obszaru. Najwyższymi górami w Azji są Himalaje, Karakorum oraz Hindukusz. Charakterystyczną cechą rzeźby Azji są wysoko położone wyżyny, np. Wyżyna Tybetańska, to najwyżej położona wyżyna na Ziemi, na wysokości 4000–5000 m.n.p.m. i zapadliskowe kotliny śródgórskie, takie jak Kaszgarska, Dżungarska, Cajdamska, Turfańska.

Kontrasty ukształtowania powierzchni

Azja, to kontynent wielu kontrastów ukształtowania powierzchni ze względu na wielkość jej obszaru. Na obszarze tego kontynentu znajduje się najwyższy szczyt na Ziemi - Mount Everest (8848 m.n.p.m.) oraz najgłębsza depresja, czyli wybrzeże Morza Martwego (430 m.p.p.m.). Różnica między najwyższym, a najniższym punktem Azji, to aż 9278 m. Jest to największa różnica wysokości na świecie.

Budowa geologiczna

Azja ma bardzo zróżnicowaną budowę geologiczną. Najstarsza część kontynentu powstała już ponad 1,5 mld lat temu.

Najstarsze azjatyckie góry powstały ponad 450 mln lat temu (Sajany, zachodnia część Tienszanu). Młode góry, które powstały w tym samym czasie co europejskie Alpy tworzą dwa pasy:

Pierwszy przebiega równoleżnikowo w południowej części Azji (łańcuchy górskie: Kaukaz, Taurus, Zagros, Elburs, Hindukusz i Himalaje),
Drugi rozciąga się południkowo na wschodzie (łańcuchy górskie: Góry Wierchojańskie, Czerskiego, Kołymskie oraz pasma górskie na Kamczatce, Filipinach i w Japonii).

Oba pasy znajdują się w aktywnej strefie sejsminczej, dzięki której powstały. Na ich obszarze często dochodzi do trzęsień ziemi czy wybuchów wulkanów.

Klimat Azji

Z racji tego, że Azja jest największym kontynentem na Ziemi, leży w obrębie wszystkich stref klimatycznych. Do najważniejszych czynników wpływających na klimat Azji należą:

położenie geograficzne i wielkość
wyżynno-górska rzeźba terenu
cyrkulacja monsunowa
ciepłe i zimne prądy morskie

Przez to, że Azja jest takim wielkim kawałkiem lądu, roczne sumy opadów atmosferycznych są niewielkie, a wartości rocznej amplitudy powietrza - duże. Do niskich opadów w środkowej Azji przyczyniają się Himalaje, które są naturalnym murem zatrzymującym wilgotne masy powietrza, które w czasie monsunu letniego nadciągają znad Oceanu Indyjskiego.

Duży wpływ na klimat kontynentu Azjatyckiego mają monsuny. To wiatry, które wieją na obszarze Azji Południowo-Wschodniej oraz na innych obszarach gdzie w bliskim sąsiedztwie mają dużą powierzchnie lądu i ocean. Mogą osiągać prędkość nawet do 200 km/h. Przynoszą one ze sobą masy ciepłego i suchego powietrza lub masywne opady deszczu - w zależności czy to monsun zimowy czy letni.

Znaczący wpływ na klimat Azji mają prądy morskie. Ciepłe prądy zimą łagodzą klimat, a latem go ochładzają. Przynoszą one również duże opady. Natomiast zimne prądy powodują obniżenie temperatury powietrza oraz ograniczenie opadów.

Rzeki

W Azji rzeki mają układ promienisty. Oznacza to, że większość rzek na tym kontynencie początek bierze na obszarach górskich, takich jak Himalaje i spływa w kierunku wszystkich, trzech oceanów. W stronę Pacyfiku spływają na przykład rzeki Jangcy, Huang He oraz Amur. W kierunku Oceanu Indyjskiego kierują się rzeki Indus i Ganges. Natomiast na północ, czyli do Oceanu Arktycznego, płyną rzeki Jenisej, Lena oraz Ob z Irtyszem.

W miejscu, gdzie opady atmosferyczne są obfite, sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta. W Azji Południowo-Wschodniej płynie najdłuższa rzeka na kontynencie - Jagncy. Jest to trzecia pod względem długości rzeka świata. Na terenach suchych, gdzie opady są niewielkie, wiele rzek jest tylko okresowych, co znaczy, że wypełniają się wodą tylko w porze deszczowej. Takimi obszarami są m.in. Półwysep Arabski oraz Azja Centralna.

Rekordy Azji

Na terenie Azji znajduje się dużo rekordów światowych, przez to, że kontynent ten jest tak duży. Dotyczą one przeróżnych elementów środowiska przyrodniczego, np.

1 Morze Kaspijskie, które w rzeczywistości jest jeziorem, ponieważ nie ma dostępu do oceanów, zajmuje obszar około 380 tys. km² co czyni je największym pod względem powierzchni jeziorem świata.
2 Półwysep Arabski położony w południowo-zachodniej części kontynentu jest największym półwyspem na świecie. Ma powierzchnię 2,78 mln km².
3 Wybrzeże Morza Martwego jest najniżej położonym punktem na świecie (430 m.p.p.m.). Zbiornik ten, tak samo jak Morze Kaspijskie jest w rzeczywistości jeziorem.
4 Wyżyna Tybetańska, to najwyżej położona wyżyna na kuli ziemskiej. Leży na wysokości 4000-5000 m.n.p.m. i znajduje się w centralnej Azji.
5 Archipelag Malajski tworzy około 20 tys. wysp różnej wielkości o łącznej powierzchni około 2 mln km², co czyni go największym archipelagiem na naszej planecie.
6 Jezioro Bajkał jest najgłębszym jeziorem na Ziemi i znajduje się na południu Rosji. Jego głębokość wynosi 1620 metrów. To również największy zbiornik słodkiej wody na Ziemi. Objętość tego jeziora wynosi ok. 23 tys km².
7 Mount Everest, to najwyższy szczyt na kuli ziemskiej. Znajduje się w Himalajach na granicy Nepalu i Chin. Osiąga wysokość 8848 m.n.p.m.